Het kaakgewricht, ook wel het temporomandibulaire gewricht (TMJ) genoemd, is een plaats van klachten waar veel mensen mee kampen. Vaak horen mensen pas over dit gewricht als ze last krijgen van kaakpijn of stijfheid. Hoewel deze gewrichten normaal gesproken zeer robuust zijn, kunnen ze ontstoken raken, waardoor rust geven lastig wordt en aanzienlijke pijn en functionele problemen kunnen ontstaan. Gelukkig kan kinesitherapie bij kaakklachten zeer effectief zijn.
De temporomandibulaire gewrichten (TMJ's) bevinden zich waar de kaakbeenderen en het slaapbeen van de schedel samenkomen, aan beide zijden van het gezicht, net voor de oren. Naast de botten verbinden de spieren die we gebruiken om te kauwen en onze mond te openen en sluiten zich hier, en er is ook een kleine schijf (de 'articulaire schijf of de discus') tussen de botten die als kussen fungeert, vergelijkbaar met het schijfweefsel tussen onze wervels.
Wat de TMJ-schijf uniek maakt, is dat het de enige schijf in het lichaam is die kan regenereren. Dit komt deels door de uitzonderlijke bloeddoorstroming, die helpt bij het genezen als de discus geïrriteerd of ontstoken raakt. Gezien het vitale belang van deze gewrichten voor het eten en overleven, is het misschien niet verrassend dat ze zo robuust zijn en actief door het lichaam worden gerepareerd. Ondanks deze robuustheid kunnen, net als bij alle andere gewrichten, ontstekingen en disfuncties optreden in het kaakgewricht.
TMJ-dysfunctie, bekend als TMD, is een aandoening die pijn in de kaakgewrichten en/of omliggende spieren veroorzaakt. Deze aandoening kan leiden tot aanzienlijk functieverlies waarbij kauwen, openen en sluiten van de mond, geeuwen en andere beperkt en/of pijnlijk kan zijn. Het kan zowel beide zijden als slechts één zijde betreffen. Andere symptomen van TMD zijn kaakgeluiden zoals klikken of knarsen, intermitterende blokkering bij het openen of sluiten van de mond, hoofdpijn (vaak in de slapen of temporale gebieden aan de zijkanten van het hoofd), en nekpijn of stijfheid. Symptomen van kaakpijn en stijfheid zijn vaak erger in de ochtend en tijdens/na het eten. De klachten komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en vaak reeds tussen de 18-30 jaar oud.
Er zijn drie grote groepen klachten die we afzonderlijk zullen bespreken.
Deze klachten kunnen uit verschillende bronnen ontstaan. De pijn kan gerefereerd zijn vanuit omliggende spiergroepen zoals de kauwspieren, nekspieren of spieren die naar het hoofd lopen. Ook lokale spieren nabij het gewricht zelf kunnen pijn veroorzaken. Bij een verplaatste discus, die we hierna specifieker zullen bespreken, komt er extra druk op het achterste deel van de discusweefsels te staan. Dit deel bevat veel zenuwen en raakt snel geïrriteerd, wat ook pijnklachten kan veroorzaken.
Deze categorie kan worden onderverdeeld in verschillende subgroepen:
Discusverplaatsing met reductie van de discus: Bij deze aandoening verplaatst de discus zich naar voren (zoals te zien in afbeelding A). Wanneer de mond wordt geopend, glijdt de kaak naar voren en raakt de discus (afbeelding C). De discus schiet over het kaakkopje, wat resulteert in een klik of knap. Bij het sluiten van de mond kan de discus terugschieten (afbeelding F), wat een sluitingsknap veroorzaakt. Soms blijft de sluitingsknap uit en verplaatst de discus zich langzaam weer naar voren zonder dat dit merkbaar is.
Discusverplaatsing met reductie en soms blokkering: Bij de beweging zoals hierboven beschreven kan het voorkomen dat de discus bij het openen van de mond niet naar achteren schiet, wat resulteert in een tijdelijke blokkade van het kaakgewricht en het onvermogen om de mond volledig te openen. Dit kan ook omgekeerd gebeuren, waarbij de mond goed opent maar de discus bij het sluiten van de mond niet direct terugkomt, wat een tijdelijke blokkade veroorzaakt en het onvermogen om de mond volledig te sluiten. Dit is kan soms direct verholpen zijn of langer aanhouden.
Discusverplaatsing zonder reductie: In dit geval verplaatst de discus zich na verloop van tijd (maanden/jaren) steeds verder naar voren, waardoor de kaak bij het openen van de mond de discus niet meer raakt. Er is geen klik of blokkering meer aanwezig. De discus zal met de tijd steeds verder naar voren verplaatsen en uiteindelijk verdwijnen zonder klachten te veroorzaken. Dit is een positieve evolutie in het klachtenpatroon. Het terugduwen van de discus door manipulaties is niet aangewezen, omdat het lichaam dit proces van nature meerdere keren per dag uitvoert en niet permanent is. De discus is niet essentieel voor een pijnvrije, volledige functie van het kaakgewricht.
Deze klachten komen vaak voor bij oudere mensen (ouder dan 50 jaar). Mannen hebben hier evenveel last van als vrouwen, in tegenstelling tot de andere categorieën. Deze mensen klagen vaak over een knarsend gevoel in het kaakgewricht, niet één enkele klik, maar meerdere kleine geluiden die vaak te wijten zijn aan kleine veranderingen in het gewricht zelf door de jaren heen. Het is belangrijk om de symptomen onder controle te houden en mensen nuttige tips en oefeningen te geven om opflakkeringen van de symptomen te voorkomen. Kinesitherapie kan hier vaker nodig zijn, vooral tijdens heftige periodes waarin opflakkeringen toch plaatsvinden en men de klachten niet zelf onder controle krijgt.
Combinaties van bovenstaande klachten komen uiteraard frequent voor en vragen een goed onderbouwd behandeltraject om de klachten gericht aan te pakken.
Er zijn verschillende gewoonten die het kaakgewricht kunnen irriteren en leiden tot de ontwikkeling van TMD. Enkele specifieke 'orale gedragingen' die geassocieerd worden met deze aandoening zijn:
Het is essentieel om je bewust te worden van de specifieke beweging of gebruikspatroon van de mond en kaak die de disfunctie veroorzaakt of verergert voor een effectieve behandeling van TMD.
Patiënten met kaakpijn of klikken worden soms doorverwezen door hun tandarts of arts naar een kaakchirurg. Veel patiënten ontdekken echter na lang wachten dat ze geen goede kandidaat zijn voor een operatie. Het uitstellen van de behandeling van TMJ-dysfunctie kan contraproductief zijn en de symptomen verergeren.
Gelukkig kan kinesitherapie zeer effectief zijn bij de behandeling van TMJ-pijn en -dysfunctie. Talrijke klinische studies hebben aangetoond dat manuele kinesitherapie en thuisoefeningen de pijn en kaakfunctie aanzienlijk kunnen verbeteren.
Een gespecialiseerde TMJ-kinesist kan helpen de symptomen te verlichten en de pijn en gewrichtsbeperking te verminderen die vaak voorkomen bij kaaklast. Daarnaast is het voorkomen van herhaling een belangrijk onderdeel van de aanpak van de kinesist.
Kinesitherapeutische behandeling voor TMJ-pijn en -dysfunctie omvat meestal:
Belangrijk is om in nauw contact te staan met uw behandelende tandarts, orthodontist of specialist. Dit zal de beste resultaten met zich meebrengen. Zo zal er vanuit meerdere invalshoeken optimaal worden samengewerkt om u van uw klachten te verhelpen.
